بازآفرینی آیین با تعلیق زمان، مکان و شخصیت در سینمای بهرام بیضایی

      بسیاری از نویسندگان و هنرمندان معاصر با به کارگیری اسطوره و آیین برآن بوده­اند تا ذهن مغشوش انسان امروز که در دنیای مدرن گرفتارست را به آرامش روزگار انسان نخستین بازگردانند و او را بار دیگر در فرهنگ فراموش­شده­اش غرقه کنند. سینمای بیضایی بهترین نمونة بازتاب فرهنگ و رسوم در عرصة ادبیات و هنر است چرا که با اسطوره و آیین پیوندی ناگسستنی دارد. اجرای آیینِ هزاره­های کهن در سینمای بیضایی به کمک عنصر تعلیق و همچنین پرداخت آیین به عنوان داستان اصلی فیلم به خوبی کاربرد و کنش تعلیقِ آیین را در سینمای وی نشان می­دهد. بیضایی هنرمندانه با به­کارگیری تعلیق و هم­کنشی ِعناصر مهمی چون زمان، مکان و شخصیت، داستانی آیینی و باستانی را پیش روی مخاطب قرار می­دهد. نگارنده در این جستار، کیفیت تعلیقِ آیین در چهار اثر غریبه و مه، چریکه تارا، مرگ یزدگرد و مسافران بیضایی را بررسی می­کند و به شیوة نشانه­شناسی به بررسی آیین به عنوان یک نشانة اجتماعی و از میان نظام­های نشانه­ای به بررسی زمان، مکان و شخصیت که در دستة رمزگان اجتماعی قرار می­گیرند، می­پردازد، همچنین به چگونگی اجرای آیین­ها در فیلم­های موردنظر نیز توجه می­کند و به این نتیجه می­رسد که در این آثار، تعلیق آیین در سه سطح زمان، مکان و شخصیت روی می­دهد و خود باعث پیچیدگی و ابهام هنری در پیرنگ داستان می­شود. علاوه براین، دریافت معنای آیینی فیلم با روش نشانه­شناسی فیلم صورت می­گیرد و ساختة روابط بین نشانه­ها و نظام­های نشانه­ای (سطوح سه­گانه) فیلم است. از آنجا که این عناصر از مهمترین عناصر داستان هستند، این پژوهش می­تواند با بررسی آن­ها و نقد آیین در آثار بیضایی که روساختی از فیلم­نامه­های وی هستند به خوبی پیوند ادبیات و سینما را روشن ­سازد.